Προβλήματα ύπνου

Προβλήματα ύπνου σε νήπια και παιδιά

Το πρόβλημα ύπνου είναι πολύ συνηθισμένο σε νήπια και μικρά παιδιά. Συχνά, όταν πάνε στο κρεβάτι δεν θέλουν να κοιμηθούν ή ξυπνούν τη νύχτα και αναζητούν τους γονείς τους. Κάποιες φορές όταν ξυπνήσουν, δεν θέλουν να ξανακοιμηθούν.

Πολλές φορές τα προβλήματα αυτά υποχωρούν μόνα τους και δεν έχουν συνέπειες στον ψυχισμό και τη λειτουργικότητα του παιδιού. Όταν όμως διαρκούν για καιρό, μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη συμπεριφορά του και να γίνει ευερέθιστο, επιθετικό και υπερκινητικό. Μπορεί επίσης να επηρεάσουν την απόδοσή του στη μάθηση, καθώς μειώνουν τη συγκέντρωση προσοχής και την εγρήγορσή του. Παράλληλα, τα προβλήματα ύπνου των παιδιών επηρεάζουν τον ύπνο των γονιών τους και περιορίζουν τη διάρκεια και την ποιότητά του, με αποτέλεσμα να αισθάνονται κουρασμένοι και ευερέθιστοι οι ίδιοι.

Τα αίτια των προβλημάτων ύπνου σχετίζονται, συχνά, με τον κύκλο εγρήγορσης – ύπνου. Η συνολική ανάγκη ύπνου ανά 24ωρο διαφέρει ανάλογα με την ηλικία. Μερικές φορές οι γονείς εκτιμούν λάθος τις ανάγκες του παιδιού για ύπνο. Έτσι, όταν το παιδί κοιμάται κατά τη διάρκεια της ημέρας, μπορεί να καλύπτει ένα μέρος της ανάγκης ύπνου, ανάλογης για την ηλικία του. Σ’ άλλες περιπτώσεις, μπορεί το ωράριο ύπνου να είναι άτακτο, χωρίς πρόγραμμα και αυτό να δυσκολεύει τη ρύθμιση του κύκλου ύπνου-εγρήγορσης. ‘Αλλα αίτια προβλημάτων ύπνου να εντοπίζονται στο περιβάλλον κατάκλισης, που μπορεί να επιβαρύνεται από ενοχλητικά για τον ύπνο ερεθίσματα, όπως έντονο φως ή θόρυβο. Αυτά ξυπνούν το παιδί και δημιουργούν αισθήματα φόβου και ανασφάλειας, που συντηρούν την αφύπνισή του.

Μερικές φορές, η αιτία της αϋπνίας μπορεί να είναι συναισθηματική αναστάτωση και να υποκρύπτουν μια σοβαρότερη αγχώδη διαταραχή, ανάλογα με την ηλικία εμφάνισης του φαινομένου. Άλλες φορές, ένα σωματικό πρόβλημα πχ πόνος ή νυκτερινή ενούρηση, μπορεί να προκαλεί νυκτερινή ανησυχία και αϋπνίες.

Προβλήματα ύπνου και εφηβεία

Διαταραχές του κύκλου εγρήγορσης -ύπνου είναι η συνηθέστερη αιτία αϋπνίας στους έφηβους. Ενασχόληση με τον Η/Υ, το κινητό ή έντονη κοινωνική ζωή που τους κρατεί ξύπνιους μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες, προκαλεί δυσκολία στην πρωινή αφύπνιση και γρήγορη εγκατάσταση αναστροφής ύπνου: το νεαρό άτομο ξαγρυπνά κατά το μεγαλύτερο μέρος της νύκτας και κοιμάται ως αργά κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η αναστροφή αυτή του ύπνου συνήθως δημιουργεί σημαντικές δυσκολίες στην λειτουργικότητά του. Επειδή η αφύπνιση είναι δύσκολη, μπορεί να δημιουργούνται προβλήματα έγκαιρης προσέλευσης στο σχολείο και απουσιών κατά τις πρώτες ώρες του σχολικού προγράμματος. Ακόμα και αν καταφέρει να είναι έγκαιρα στο σχολείο, η έλλειψη ύπνου προκαλεί υπνηλία στο νεαρό άτομο, έκπτωση της συγκέντρωσης προσοχής και της ικανότητας για μάθηση, επιρρέπεια σε ατυχήματα και ευερεθιστότητα ή ακεφιά. Προκειμένου να βελτιωθούν τα προβλήματα αυτά, ο έφηβος χρειάζεται ν’ αποκαταστήσει τον κύκλο ύπνου-εγρήγορσης στα φυσιολογικά του πλαίσια.

Πρώιμη αϋπνία (κατά την κατάκλιση) στους εφήβους μπορεί να οφείλεται σε αγχώδη διαταραχή, ενώ αφύπνιση κατά τις πρώτες πρωινές ώρες με δυσκολία επιστροφής στον ύπνο σε καταθλιπτική διαταραχή. Στις περιπτώσεις αυτές, η διαταραχή ύπνου βελτιώνεται με εξειδικευμένη αντιμετώπιση και ανάλογα με το αίτιο που την προκαλεί.

Ιδιαίτερα προβλήματα ύπνου

Υπνοβασία

Πέραν της συνηθέστερης αϋπνίας, υπάρχουν και άλλες σπανιότερες διαταραχές του ύπνου. Μια από αυτές είναι η υπνοβασία, κατά την οποία το άτομο φαίνεται να είναι ξύπνιο ενώ συμπεριφέρεται διαταραγμένα και συγκεχυμένα.  Η υπνοβασία παρατηρείται κατά τις πρώτες ώρες του ύπνου. Συχνά είναι κληρονομική.

Εφιάλτες

Οι εφιάλτες, αποτελούνται από έντονα και τρομακτικά όνειρα, που ξυπνούν το νεαρό άτομο, προκαλώντας του δυσάρεστο συναίσθημα. Αυτοί εμφανίζονται προς το τέλος της διάρκειας του ύπνου.

Μια ακόμα διαταραχή είναι ο ενύπνιος τρόμος. Είναι φαινόμενο σύντομης διάρκειας (5-10 λεπτών). Το παιδί φωνάζει έντρομο και δεν ανταποκρίνεται στην προσπάθεια των δικών του να επικοινωνήσουν μαζί του, επειδή στην ουσία είναι κοιμισμένο. Δεν θυμάται το γεγονός όταν ξυπνήσει. Ο ενύπνιος τρόμος εμφανίζεται κατά τις πρώτες ώρες του ύπνου και συνήθως σε παιδιά ηλικίας 4-12 ετών.

Η υπνοβασία, οι εφιάλτες και ο ενύπνιος τρόμος αν εμφανίζονται συχνά μπορεί να υποκρύπτουν συναισθηματική διαταραχή, που συνδέεται με αιτίες του περιβάλλοντος (σχολικό άγχος, bullying, διαταραγμένη σχέση ανάμεσα στους γονείς κ.α). Αν συνοδεύονται και από άλλες εκδηλώσεις μπορεί να χρειάζονται νευρολογική διερεύνηση.

Ημερήσια υπνηλία

Μερικές φορές πρόβλημα δεν αποτελεί η αϋπνία αλλά η ημερήσια υπνηλία. Αυτή μπορεί να οφείλεται σε νυκτερινή έλλειψη ύπνου, είτε σαν αποτέλεσμα των αιτιών που αναφέρθηκαν παραπάνω είτε σε μειωμένη ποιότητα του ύπνου. Τέτοια έκπτωση ποιότητας μπορεί να προκαλέσουν επεισόδια νυκτερινής άπνοιας ή το σύνδρομο «των ανήσυχων ποδιών». Η χρήση αλκοόλ ή ουσιών σε εφήβους μπορεί επίσης να είναι η αιτία ημερήσιας υπνηλίας.