Ψυχογενείς Διαταραχές Διατροφής

Είναι ψυχικές διαταραχές που έχουν ως μέσο έκφρασής τους τον περιορισμό, την υπερκατανάλωση ή τους διαταραγμένους χειρισμούς του φαγητού.

Συνήθης συμπτωματολογία και συμπεριφορές

Το νεαρό άτομο μπορεί να αποφεύγει γεύματα, να μειώνει σημαντικά την ποσότητά τους, να περιορίζει την ποικιλία τους αποφεύγοντας τροφές με πολλές θερμίδες ή λίπος, να επιμένει να τρώει μόνο του για να μη βλέπουν άλλοι πόσο τρώει, να κρύβει ή να πετά τροφές που δεν θέλει να καταναλώσει. Με τις συμπεριφορές αυτές αποσκοπεί στην απώλεια σωματικού βάρους. Για τον ίδιο λόγο μπορεί να κάνει εξαντλητική γυμναστική, ή να προκαλεί εμετούς ή να παίρνει υπακτικά και άλλα φάρμακα προκειμένου ν’ απαλλαγεί από φαγητό που κατανάλωσε. Η απώλεια βάρους που πετυχαίνει είναι συχνά επικίνδυνη για την υγεία του και τη ζωή του.

Χαρακτηριστικό των διαταραχών διατροφής είναι το αίσθημα αξίας που δίνει το άτομο στον εαυτό του, ανάλογα με την κατάσταση του βάρους του. Εξ αιτίας του κατακλύζεται από αισθήματα ενοχής όταν τρώει. Συχνά έχει στρεβλωμένη αντίληψη της εικόνας σώματός του. Νομίζει ότι μέρη του σώματός του είναι υπερβολικά μεγάλα (κοιλιά, γλουτοί) ή ότι το συνολικό του βάρος είναι τεράστιο, ακόμα και όταν είναι σοβαρά χαμηλό. Μολονότι οι διαταραχές αυτές είναι πιο διαδεδομένες στα κορίτσια, εμφανίζονται ωστόσο και στ’ αγόρια. Στην περίπτωσή των αγοριών, η προσπάθεια ελέγχου του βάρους τους συχνά αποσκοπεί στην ενίσχυση της αρρενωπότητας τους.

Συνέπειες

Κατά τα αρχικά στάδια της διαταραχής, το άτομο εμφανίζεται δραστήριο, παρά την απώλεια βάρους. Η απώλεια αυτή, μπορεί να μη γίνει αντιληπτή από τους οικείους του αν είναι σταδιακή. Οι γονείς χρειάζεται ν’ ανησυχήσουν, αν το παιδί τους αποφεύγει συστηματικά γεύματα ή μειώνει τις ποσότητές τους. Μικρότερα σε ηλικία άτομα, όπως προέφηβοι και πρώιμοι έφηβοι, που βρίσκονται σ’ ανάπτυξη, μπορεί να μη χάσουν εύκολα βάρος. Ταυτόχρονα όμως δεν κερδίζουν βάρος και δεν ψηλώνουν, σε μια χρονική περίοδο της ζωής τους, όπου αυτό αναμένεται να συμβεί. Καθώς η διαταραχή εξελίσσεται, το άτομο μπορεί να εμφανίσει συναισθηματικά προβλήματα, όπως ευερεθιστότητα, ξεσπάσματα θυμού και επιθετικότητα (ιδιαίτερα σχετιζόμενα με πρόσληψη τροφής), απόσυρση από το περιβάλλον του, διαταραχές ύπνου ή και κατάθλιψη.

Καθώς χάνουν βάρος,  τα κορίτσια εμφανίζουν διαταραχή και απώλεια της έμμηνου ρύσης. Όλα τα άτομα εμφανίζουν σταδιακά σοβαρές εκπτώσεις λειτουργίας από διάφορα συστήματα του οργανισμού, όπως υπόταση, βραδυκαρδία, καρδιακή αρρυθμία, δυσκοιλιότητα, διαταραχές ηλεκτρολυτών, κόπωση και μυϊκή αδυναμία, υπογλυκαιμικά λιποθυμικά επεισόδια και άλλες ορμονικές διαταραχές. Εξ αιτίας των σωματικών επιπλοκών μπορεί να προκληθεί θάνατος.

Οι διαταραχές διατροφής σε έφηβου ή προέφηβους διακρίνονται σε:

Νευρογενή ανορεξία

Το άτομο προσπαθεί να χάσει βάρος περιορίζοντας την τροφή. Συγχρόνως μπορεί να γυμνάζεται, ακόμα και αν είναι κάτισχνο ενώ συνυπάρχει διαταραχή εικόνας του σώματος

Νευρογενής βουλιμία

Το άτομο έχει διαταραγμένη εικόνα σώματος και ενώ περιορίζει την πρόσληψη τροφής, εμφανίζει επεισόδια υπερβολικής κατανάλωσής της. Στη συνέχεια προσπαθεί ν’ αποβάλλει την τροφή που κατανάλωσε προκαλώντας εμετό ή παίρνοντας σκευάσματα που προκαλούν διάρροια ή αύξηση του μεταβολισμού.

Διαταραχή επεισοδιακής πολυφαγίας

Σ’ αυτή το άτομο καταναλώνει παρορμητικά και συχνά μετά από ψυχοπίεση, μεγάλες ποσότητες τροφής, χωρίς όμως να προκαλεί εμετό για να την αποβάλλει, ενώ έχει αντικειμενική αντίληψη της εικόνας σώματος.

Συναισθηματική διαταραχή σχετιζόμενη με το φαγητό

Εξ αιτίας συναισθηματικής διαταραχής (άγχος, κατάθλιψη) που προκαλεί ανορεξία, το νεαρό άτομο χάνει σωματικό βάρος, χωρίς να έχει διαταραχή της εικόνας σώματος.

Διαταραχές διατροφής σε μικρότερα παιδιά:

Επιλεκτική διατροφή, στην οποία το παιδί τρώει συγκεκριμένα και περιορισμένα είδη τροφής, σε ικανοποιητικές ποσότητες, χωρίς να επηρεάζεται το βάρος του, αλλά ενδεχομένως η ποιότητα της ανάπτυξής του.

Η περιορισμένη διατροφή, στην οποία το παιδί τρώει περιορισμένες ποσότητες τροφών, χωρίς να περιορίζει την ποικιλία τους. χωρίς να έχει διαταραχή της εικόνας σώματος, αλλά η ανάπτυξή του υπολείπεται εξ αιτίας της υποθρεψίας του.

Αντιμετώπιση

Οι διαταραχές διατροφής, όταν εγκαθίστανται, χρειάζονται παρέμβαση από ειδικό, ο οποίος πρέπει να έχει τις δεξιότητες να εκτιμά τόσο το συσχετισμό των εκδηλώσεων της διαταραχής με την ψυχική κατάσταση του ατόμου, όσο και τις σωματικές συνέπειες τους. Η αντιμετώπιση, συγκεκριμένα περιλαμβάνει:

• συντονισμένη και κατάλληλη χρονικά παρέμβαση, με ψυχοθεραπευτική υποστήριξη προς το άτομο που υποφέρει και οικογενειακή θεραπεία ή συμβουλευτική προς τους γονείς του, ώστε να στηρίξουν κατάλληλα το παιδί τους
• παρακολούθηση των σωματικών συνεπειών της διαταραχής ώστε ν΄ αντιμετωπισθούν οι κίνδυνοι που αυτές προκαλούν
• συνεργασία με διατροφολόγο και άλλες ιατρικές ειδικότητες για την λειτουργική επανασίτιση του πάσχοντα.

Η θεραπευτική υποστήριξη είναι συχνή και διαρκεί, συνήθως, αρκετούς μήνες. Καλύτερη έκβαση έχουν συνήθως οι ασθενείς που δεν έχουν εξαιρετικά μεγάλη απώλεια βάρους και στους οποίους θεραπευτική υποστήριξη προσφέρεται έγκαιρα.

Μερικές φορές η σωματική και ψυχική κατάσταση της/του ασθενούς/ή μπορεί να επιβάλλει την εισαγωγή του σε Νοσοκομειακή Μονάδα, ανάλογη του είδους των επιπλοκών που αυτή/ός εμφανίζει.