Διαταραχές άγχους
Το άγχος και η στενοχώρια είναι φυσιολογικά συναισθήματα τα οποία όλοι οι άνθρωποι αισθάνονται, όταν αντιμετωπίζουν απειλητικές και δυσάρεστες καταστάσεις. Το άγχος ή ο φόβος, σε μικρές δόσεις και υπαρκτές απειλές δρουν προστατευτικά και κινητοποιούν το άτομο ώστε να προφυλαχθεί από αυτές. Όταν όμως τα συναισθήματα αυτά διαρκούν για πολύν καιρό και είναι έντονα, παίρνουν τη μορφή διαταραχής και μπορούν να προκαλέσουν σημαντική δυσλειτουργία.
Το άγχος μπορεί να εκδηλωθεί με συμπτώματα από το σώμα, όπως ταχυκαρδία, δύσπνοια ή στομαχική αναστάτωση (ανορεξία, ναυτία, κοιλόπονος) ή πονοκέφαλο. Εκδηλώνεται όμως και με συμπτώματα από τον ψυχισμό του ατόμου, όπως αναστάτωση, στεναχώρια, ευερεθιστότητα, ανησυχία, δυσκολία συγκέντρωσης προσοχής ή αϋπνία.
Η διαταραχή του άγχους, ανάλογα με την αιτία που την προκαλεί, μπορεί να πάρει τις εξής μορφές:
Διαταραχή γενικευμένου άγχους
Το νεαρό άτομο να είναι σχεδόν συνέχεια αγχωμένο και χωρίς ουσιαστικό λόγο. Το άγχος μπορεί να πάρει τέτοιες διαστάσεις, ώστε να δυσκολεύει την συμμετοχή του ατόμου στο σχολείο, την αποδοτικότητα στη μελέτη, την ευχέρεια να βρίσκεται με φίλους, την ικανότητα να χαλαρώσει και να χαρεί τη ζωή. Στην εκδήλωση αυτής της διαταραχής, συντελούν τόσο ο ευαίσθητος χαρακτήρας που έχει από τη φύση του το άτομο, όσο και αγχώδεις επιδράσεις από το κοντινό του περιβάλλον, οι οποίες δυναμιτίζουν και συντηρούν το άγχος του.
Διαταραχή πανικού
Εμφανίζεται με ξαφνικά επεισόδια ακραίου άγχους. Το νεαρό άτομο βιώνει έντονα σωματικά συμπτώματα άγχους (ταχυκαρδία, δύσπνοια κλπ) και εξ αιτίας τους φοβάται ότι πρόκειται να πεθάνει ή ότι έχει «τρελαθεί». Τα επεισόδια αυτά έχουν περιορισμένη διάρκεια και υποχωρούν σχετικά σύντομα μετά την εμφάνισή τους, για να επαναληφθούν σε άλλο χρόνο.
Διαταραχή κοινωνικού άγχους
Σ’ αυτήν, το άτομο εμφανίζεται εξαιρετικά ντροπαλό και ανήσυχο στην παρουσία άλλων, τους οποίους δε γνωρίζει καλά. Συχνά δυσκολεύεται να μιλήσει, επειδή φοβάται μήπως φανεί κοινωνικά αδέξιο ή εκφραστεί με λάθος τρόπο και κριθεί αρνητικά από τους γύρω του. Έτσι έχει την τάση να απομονώνεται. Στις ακραίες περιπτώσεις κοινωνικού άγχους, αρνείται να βγει από το σπίτι του, κατάσταση η οποία ονομάζεται αγοραφοβία.
Φοβική διαταραχή
Χαρακτηρίζεται από διαρκείς και παράλογους φόβους για συγκεκριμένα πράγματα, δραστηριότητες ή καταστάσεις, τις οποίες το νεαρό άτομο φροντίζει συστηματικά ν’ αποφεύγει. Έτσι μπορεί να φοβάται να μείνει μόνο του στο σπίτι, να χρησιμοποιήσει ανελκυστήρες, να εκτεθεί στη θέα ζώων, π.χ. σκύλων, να μην αρρωστήσει κλπ.
Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (βλέπε ξεχωριστή αναφορά)
Η εκδήλωση των διαταραχών άγχους συνήθως κινητοποιείται από μεμονωμένα αρνητικά γεγονότα ζωής τα οποία αντιμετωπίζει το νεαρό άτομο πχ σχολικό εκφοβισμό. Οι διαταραχές εγκαθίστανται όταν συνυπάρχουν και άλλες ψυχοπιεστικές καταστάσεις πχ μαθησιακές δυσκολίες, προβλήματα στο γονεϊκό ζεύγος, απώλεια αγαπημένου προσώπου κλπ. Τότε η ψυχοπίεση είναι δυσανάλογη της δυνατότητάς τους να την αντιμετωπίσουν και εμφανίζουν συμπτώματα διαταραχής. Ουσιαστικής σημασίας είναι η επιβάρυνσή τους από αγχώδεις αντιδράσεις που προέρχεται από το περιβάλλον τους (γονείς, φίλους).
Οι διαταραχές άγχους αντιμετωπίζονται επιτυχώς με την εφαρμογή ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων σε ατομικό, γονεϊκό ή οικογενειακό επίπεδο ή συνδυασμό τους. Ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις που βοηθούν είναι η γνωστική συμπεριφορική, γνωστική αναλυτική, οικογενειακή θεραπεία, γονεϊκή συμβουλευτική. Σπανιότερα και παράλληλα με την ψυχοθεραπευτική υποστήριξη, μπορεί να χορηγηθεί φαρμακευτική αγωγή για σύντομο χρονικό διάστημα, η οποία συνεισφέρει στην αποτελεσματικότητα της πρώτης.